Używamy plików Cookies dla zapewnienia poprawnego działania strony. Zgodnie z prawem, musimy zapytać Cię o zgodę. Proszę, zaakceptuj pliki Cookies i pozwól tej stronie działać poprawnie.
Korzystając z naszej strony akceptujesz zasady Polityki Prywatności.

Wyszukaj na naszej stronie

 
 
wtorek, 06 grudzień 2011 11:49

Potrącenia z wynagrodzenia za prace dokonywane za zgodą pracownika

Napisał
Oceń ten artykuł
(1 głos)
Potrącenia z wynagrodzenia za prace dokonywane za zgodą pracownika © emily2k, fotolia.com

Jak wynika z art. 91 k.p., należności inne niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie.

Zgodnie z § 2 wspomnianego artykułu można wyróżnić dwa rodzaje potrąceń – dokonywane z tytułu należności na rzecz pracodawcy i na rzecz innych podmiotów niż pracodawca.

Ponieważ reguły dotyczące potrąceń umownych mają charakter szczególny nie podlegają wykładni rozszerzającej.

To wyjątkowe unormowanie zezwala zatem, poza możliwością dokonywania potrąceń należności ustawowo określonych w art. 87 § 1 i 7 k.p., na takie uzgodnienie, za wyraźną i indywidualnie wyrażoną zgodą pracownika, możliwości potrąceń z przysługującego mu wynagrodzenia za pracę innych i konkretnie określonych należności, które nie koliduje z zasadą ochrony ustawowych lub umownych uprawnień pracowniczych objętych treścią stosunku pracy. Ściśle rzecz ujmując, regulacja zawarta w art. 91 k.p. nie dopuszcza nieograniczonej swobody pracodawcy w dokonywaniu, za zgodą pracownika, potrąceń wszelkich należności z pracowniczego wynagrodzenia za pracę, ale jedynie takich, które nie niweczą ustawowych lub umownych uprawnień pracowniczych. Dopuszczalność umownego dokonywania potrąceń, innych niż określone w art. 87 § 1 i 7 k.p., powinna zatem być weryfikowana z uwzględnieniem podstawowego kodeksowego zakazu dokonywania uzgodnień mniej korzystnych niż przepisy prawa pracy (art. 18 k.p.). Oznacza to w szczególności, że nieważna jest zgoda pracownika na dokonywanie potrąceń z przysługującego mu wynagrodzenia za pracę należności obciążających w całości lub w części pracodawcę (art. 18 § 2 k.p. w opozycji do art. 91 k.p.) (wyrok SN z dnia 12.09.2000 roku, I PKN 22/00).

Jak już wspomniano potrącenia mogą być dokonywane za zgodą pracownika.

Mimo, że przepisy kodeksu pracy wyraźnie nie wskazują rygoru niezachowania wymaganej formy zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie zgodnie przyjęto, że jest to forma pisemna pod rygorem nieważności. W jednym ze swych orzeczeń (wyrok SN z dnia 01.10.1998 roku, I PKN 366/98) SN uznał, że: Wyrażenie przez pracownika, bez zachowania formy pisemnej, zgody na dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia za pracę innych należności niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 k.p. jest nieważne (art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 91 i 300 k.p.).

Zgoda pracownika powinna dotyczyć ponadto konkretnej i istniejącej wierzytelności. Wyrażona w art. 91 k.p. nie może być blankietowa (wyrok NSA w Warszawie z dnia 21.12.2005 roku, I OSK 461/05).

Zatem niezmiernie ważne jest by pracownik zdawał sobie świadomość z wielkości długu i istnienia przesłanek jego odpowiedzialności (wyrok SN z dnia 05.05.2004 roku, I PK 529/03).

Jeśli zatem pracownik wyraża zgodę na dokonywanie potrąceń z tytułu należności, które ujawnią się w przyszłości to taka zgoda jest nieważna. Dał temu wyraz Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 04.10.1994 roku (I PZP 41/94): Wyrażenie przez pracownika, na podstawie art. 91 k.p. w umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej, zgody na potrącanie przez zakład pracy z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów, które mogą się ujawnić w przyszłości w wyniku inwentaryzacji - jest nieważne.

W uzasadnieniu przytoczonej uchwały czytamy, że: Wyrażenie przez pracownika zgody na potrącanie z wynagrodzenia odszkodowania, stanowiącego określoną część niedoboru w wysokości nieznanej w momencie wyrażania zgody, nie przesądza ostatecznie kwestii odpowiedzialności pracownika. Gdy uważa on, że brak jest materialnoprawnych przesłanek odpowiedzialności, to może wystąpić przeciwko zakładowi pracy z powództwem o zapłatę, domagając się zasądzenia potrąconych części wynagrodzenia. Powoduje to jednakże przerzucenie na pracownika konieczności wszczęcia procesu i obarczenie go ryzykiem niepowodzenia w tym zakresie, na przykład w odniesieniu do złożonej przez niego zaliczki na pokrycie kosztów przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. Następuje w ten sposób naruszenie właściwej drogi postępowania, polegającej na wytoczeniu przez zakład pracy powództwa o odszkodowanie z tytułu niedoboru lub na ugodowym załatwieniu sporu w trybie art. 121 k.p. W takiej ugodzie pracownik może skutecznie wyrazić zgodę na potrącanie odszkodowania z wynagrodzenia za pracę, gdyż znana jest wówczas kwota niedoboru i nie są kwestionowane przez pracownika przyczyny jego powstania.

Należy także podnieść, iż z przepisu art. 91 k.p. wynika, że pracownik wyrażający zgodę na potrącenia z wynagrodzenia za pracę powinien mieć świadomość wielkości długu i istnienia przesłanek odpowiedzialności.

Pracownik, wyrażając zgodę na potrącenia, może określić ich wielkość procentowo lub kwotowo. W tej części oświadczenie pracownika jest dla pracodawcy wiążące. Zgoda ta jest jednak skuteczna tylko do wysokości kwot wolnych od potrąceń (wyrok NSA, ibidem).

Konsekwencja przedstawionego powyżej stanowiska jest uznanie, że odmowa pracownika wyrażenia zgody na dokonanie potrąceń wierzytelności pracodawcy z wynagrodzenia za pracę (art. 91 k.p.) nie może być uznana za działanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 8 k.p.), szczególnie wówczas, gdy wątpliwe i sporne jest istnienie tej wierzytelności (wyrok SN z dnia 14.02.2002 roku, I PKN 889/00).

Gdyby pracownik chciał cofnąć swe oświadczenie woli wyrażające zgodę na dokonywanie potrąceń może to uczynić aż do czasu skutecznego dokonania potrącenia. Mimo, iż przepisy prawa pracy nie regulują tej kwestii stosowanie odpowiednie przepisów o cofnięciu oświadczeń woli z art. 61 zd. 2 k.c. nie wydaje się uprawnione albowiem stoi ono w sprzeczności z zasadami prawa pracy, a przede wszystkim z zasadą ochrony wynagrodzenia za pracę.

Z tych względów należy przyjąć, że zgoda na potrącenie może być jednostronnie skutecznie cofnięta (do czasu dokonania potrącenia) (tak: Jackowiak Urszula, Piankowski Maciej, Stelina Jakub, Uziak Waldemar, Wypych-Żywicka Alina, Zieleniecki MarcinKomentarz do art. 91 kodeksu pracy (Dz.U.98.21.94), Kodeks pracy z komentarzem, Fundacja Gospodarcza, 2004, wyd. IV.).

Pomimo, iż dokonywanie potrąceń dobrowolnych dokonywane jest za zgodą pracownika ustawodawca nie pozostawił stronom pełnej dowolności ustanawiając kwotę wolną od potrąceń i różnicując jej wysokość w zależności od podmiotu na rzecz którego potrącenie jest dokonywane.
I tak w przypadku potrącania należności na rzecz pracodawcy wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości określonej w art. 871 § 1 pkt 1, a więc minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Przy potrącaniu innych należności wolna od potrąceń jest kwota 80% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Art. 91 k.p. określa kwoty wolne od potrąceń dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wskazówkę, w jaki sposób ustalać powyższą kwotę dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy, zawiera jednak art. 871 § 2, zgodnie z którym kwota wolna od potrąceń dla takiego pracownika ulega zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. Biorąc powyższe pod uwagę, uzasadniony wydaje się pogląd, iż przewidziany w art. 91 § 2 kodeksu pracy zakaz swobodnego dysponowania przez pracownika częścią wynagrodzenia za pracę, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy odnosi się do kwoty proporcjonalnej do wymiaru jego zatrudnienia (pismo z dnia 11 czerwca 2008 roku, Główny Inspektorat Pracy, Departament Prawny, GPP-416-4560-327/08/PE, Stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy w sprawie kwoty wolnej od potrąceń, Rzeczp. DF.2008.149.2).
Na podstawie wskazanego przepisu wynika, że mogą być potrącane za zgodą pracownika z wynagrodzenia za pracę zarówno należności pracodawcy, jak i osób trzecich.

Ponieważ zapisy te nie podlegają wykładni rozszerzającej nieważna jest zgoda pracownika na dokonywanie potrąceń z przysługującego mu wynagrodzenia za pracę należności obciążających pracodawcę (art. 18 § 2 KP w opozycji do art. 91 KP) (wyrok SN z dnia 12.09.2000 roku, I PKN 22/00).

Gdyby potrącenia zostały dokonane wbrew zgodzie pracownika lub z przekroczeniem zakresu potrąceń dobrowolnych pracownik ma możliwość do domagania się tego co mu się słusznie z tytułu wynagrodzenia należy.

Co więcej pracownik, oprócz niesłusznie potrąconego wynagrodzenia pracownik ma prawo domagać się odsetek od bezprawnie potrąconej części wynagrodzenia.

Samo wyrażenie przez pracownika zgody na potrącanie nie przesądza ostatecznie kwestii odpowiedzialności pracownika. Gdy uważa on, że brak jest materialnoprawnych przesłanek odpowiedzialności, to może wystąpić przeciwko pracodawcy pracy z powództwem o zapłatę, domagając się zasądzenia potrąconych części wynagrodzenia.

Należy wyraźnie podkreślić, że dochodzenie roszczenia o wynagrodzenie za pracę, bezprawnie potrąconego przez pracodawcę na zaspokojenie długu pracownika wobec osoby trzeciej, nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (wyrok SN z dnia 19.08.1999 roku, I PKN 206/99).

Czytany 8724 razy
Reklama:
Najnowsze